مولفه اتمسفری MJO و کاهش دمای هوا طی روزهای آینده

با قرار گرفتن مولفه اتمسفری MJO  در فاز 7 از ابتدای ماه جولای 2015 انتظار بر این است که وضعیت اقلیمی کشور تا حدود زیادی خصوصا در نیمه شمالی کشور  با تغییرات مواجه گردد و ما شاهد کاهش گرمای نسبتا شدید روزهای اخیر در چند روز آینده باشیم.

نمودار پیش بینی نوسانات MJO  در طی روزهای آینده

مولفه اتمسفری MJO  به جا به جا شدن چرخه همرفت( حرکت توده های ابر، وزش باد، جابه جایی استورم تراک بارش و تغییرات در فشار سطح دریا) از سمت غرب به شرق و در نزدیک خط استوا گفته میشود، این مولفه در واقع به یک آشفتگی اتمسفری interseasonal گفته میشود که از انسو متمایز است و میتواند بسته به قوی بودنش تاثیرات شدید ناگهانی بر وضعیت آب هوای کره زمین به شکل وقوع طوفان های اقیانوسی  و یا بسط و گسترش هوای سرد قطبی به عرضهای میانه جغرافیایی بسته به فصول مرتبط داشته باشه.

در تصویر بالا تاثیرات شماتیک فاز 2 MJO یعنی قرار گرفتن چرخه همرفت در منطقه اقیانوس هند به تصویر کشیده شده است که میتواند منجر به آغاز دوره مرطوب در جنوب غرب آسیا و ایران گردد.

تاثیرات MJO  در همبستگی با انسو و همچنین موعد زمانی رخ داد میتواند متفاوت باشد در نمودار بالا برای روزهای آینده فاز 7 MJO  و از نوع قوی آن به تصویر کشیده شده است که این رخ داد منجر به کاهش ارتفاع ژئوپتانسیل در ترازهای بالای جو ( 200 هکتوپاسکال) خواهد گردید.

نقشه آنومالی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 200 هکتو پاسکال - فاز 7 مولفه اتمسفری MJO ماه جولای

با عنایت به مواردی که در بالا گفته شد و کاهش ارتفاع در ترازهای بالایی جو ، زبانه های سامانه پرفشار مهاجر شمالی مجال نفوذ به نیمه شمالی و همچنین شمال شرق کشور را خواهد یافت.

نقشه آنومالی فشار سطح دریا- فاز 7 MJO  مولفه اتمسفری MJO - ماه جولای

 

با توجه به مواردی که در بالا گفته شد و با استقرار مرکز هوای سرد در منطقه آسیای میانه ، این هوای سرد به بخشهای شمالی و همچنین شمال شرقی کشور در طی روزهای آینده نفوذ خواهد کرد.

نقشه آنومالی دمای هوا در تراز 850 هکتوپاسکال در طی فاز 7 مولفه اتمسفری MJO - ماه جولای

 

مدل پیش بینی بلند مدت CFSv2  نیز در تازه ترین آپدیت خود به این موضوع تاکید ویژه ای دارد:

 

شایان ذکر است که وقوع فاز گرم انسو ( النینو) نمیتواند منجر به گرمایش دمای هوا در طی فصل تابستان در محدوده جغرافیایی-اقلیمی ایران شود.

نقشه رگرسیون و همچنین همبستگی انسو با آنومالی دمای هوا در 2 متری سطح زمین در طی ماههای جولای-آگوست-سپتامبر بر اساس داده مرکز اقیانوس شناسی ایالات متحده امریکا

پیش بینی جدید مدلهای هواشناسی از تغییرات انسو در ماههای آینده

با سلام خدمت دوستان و همراهان عزیز

از اینکه می بینم سوال می پرسید و علاقمند هستید بسیار خوشحال و مشعوف شدم.
این نمودار زیر در واقع پیش بینی شاخص دور پیوندی انسو هست. و اون خطوط رنگی هم پیش بینی بلند مدت مدلهای معتبر هواشناسی از تغییراتاین شاخص دور پیوندی هست. حالا این سوال پیش میاد که پدیده انسو چیست؟

   انسو (  ENSO ) نشانگر یک سازوکار جهانی بوده و لذا تاثیرات آن فراتر از یک قاره یا یک کشور است. با جابجایی وتغییر جهت جریانهای هوا در آغاز و اثنای دوره ال نینو ( شاخص پایین ) و لانینا (شاخص بالا ) مناطق مختلف تحت تاثیرهای گوناگونی قرار می گیرند .  هرچند این دگرگونی ها در عرضهای حاره و جنب حاره رو به استوا شناخته شده ولی در نواحی دیگر مثل مدیترانه، خاورمیانه و ایران تاثیر گذاری آنها هنوز در پرده ابهام است .   همان گونه که می دانیم ایران کشوری با آب و هوای خشک تا نیمه خشک می باشد ، که بین عرضهای 25تا 40 درجه شمالی قرار گرفته است ، و به علت دارا بودن اشکال گوناگون ناهمواریها  ، نسبت به دیگر کشورهای خاورمیانه از آب وهوای متنوعی برخوردار است .  البته این حالت تنها ناشی از تنوع ناهمواریها نبوده ؛ بلکه بیشتر از جریانهای جوی در مقیاس جهانی و سینوپتیکی نشات می گیرد .   در مورد تاثیر پدیده انسو در آب وهوا ی کشور ابتدا باید ا ذعان کرد که دوری و نزدیکی مناطق مختلف با ناحیه شرق آرام استوایی در میزان تاثیر گذاری موثر است و بدیهی است که بین میزان تاثیر و دوری از منطقه فوق رابطه معکوس وجود دارد .  چون شاخص نوسان جنوبی در حال حاضر تنها شاخص عددی مورد استفاده برای مطالعه پدیده انسو و سازوکارهای ال نینوو لانینا در واقع یک فرایند فیزیکی در رابطه با آن است ، لذا در بررسی پدیده انسو فعلاًجز شاخص نوسان جنوبی ، کمیت دیگری وجود ندارد .

 

   یک مقایسه ساده آماری که بین خشکسالیها و ترسالیهای کشور نوسان جنوبی انجام گرفت ؛ نشان داد که خشکسالیهای ایران در 1966 ، 71_1970 ، 1973 ، 1978 ، 89_ 1988 ؛ میلادی با شاخص بالا ( لانینا  )

و ترسالیهای کشور در 1969 ، 1972 ، 1976 ، 1982 ، 1986 ؛ میلادی باشاخص پایین ( ال نینو ) همزمان بوده است . ( خوش اخلاق 1377)

 

         ـ بررسی بارش سالانه ایران :

 

   در طول سی سال ( 63_ 1962 الی 92 _ 1991 ) شاخص استاندارد محاسبه شده برای متوسط بارش کشور در بیشتر موارد نسبت به شاخص نوسان جنوبی معکوس است . البته مواردی نیز دیده می شود که در آنها همخوانی وجود دارد ، ولی چندان شدید نبوده و فراوانی کمی دارند . بعلاوه هموارسازی چند جمله ای که در مورد داده ها انجام شد ؛ نشانگر روند متفاوت در منحنی شاخص  بارش کشور و نوسان جنوبی است . ضریب همبستگی  بارش سی ساله 37 ایستگاه کشور با بارش سالانه نوسان جنوبی نشانگر فراوانی زیاد ضرائب منفی بارش این ایستگاه نسبت به شاخص مذکور می باشد 0

 

 این مقادیر از لحاظ آماری معنی دار نبوده و فقط در چند ایستگاه معنی دار است ولی نکته مهم تعداد ایستگاههای دارای ارقام منفی می باشد ، که به 31 مورد می رسد. از این تعداد 22 ایستگاه ضریب همبستگی کمتر از  r=0/18 دارند. منفی بودن ضرایب همبستگی نشانگر این است که در دوره شاخص بالا ، بارش ایران کاهش ، ودر دوره شاخص پایین ، افزایش می یابد.

 

 ـ‌‌‌ چگونگی تاثیر گذاری پدیده انسو در ناهنجاریهای بارش ایران

 

   در پدیده انسو تغییرات فشار هوا و وقوع شاخص بالا یا پایین نوسان جنوبی نسبت به رویداد ال نینو و لانینا تقدم زمانی دارد و نیز این که مرحله لانینا و ناهنجاری سطح آب اقیانوس نهایتاً به رخداد  ال نینو منجر می شود .   در مرحله شاخص بالا و وقوع لانینا در استرالیا ی شمالی و جنوب شرقی آسیا بارشهای زیادی اتفاق می افتد و بالعکس در حوالی جنوب خاورمیانه  و دریای عرب ( میان شبه جزیره عربستان و هند، در جنوب دریای عمان ) هوا حالت فرونشینی دارد و پر فشارها ی جنب حاره در این قسمت تقویت شده  و به صورت نیمروزان گسترش می یابد  که از حوالی استوا تا ناحیه رو به قطب کمربند پر فشار جنب حاره کشیده می شود . متقابلاً در دوره شاخص پایین و پدیده ال نینو در استرالیای شمالی و جنوی شرق آسیا بارش به شدت کاهش یافته و جریان هوا در جنوب خاورمیانه و جنوب غرب آسیا از افزایش برخوردار بوده و احتمالاً کم فشار سودانی و دریای سرخ نسبت به متوسط قویتر بوده و انتقال دهنده انرژی و رطوبت عرضهای استوایی به سمت عرضهای میانه و بالا می باشد .

 

   در مقیاس  نیمروزان وقتی کم فشار درون حاره ای در شرق آرام به دلیل فرایند     ال نینو گسترش یافت ،   پر فشارجنب حاره ای  موازی با آن به طرفین رانده شده و  کمربند پر فشار های جنب حاره ای به سمت قطبین سوق می یابد . بالمال تاوه قطبی (  Polar Vartex) به نیمکره مقابل لغزیده و سطح غربی پیرا قطبی ircumpolar Westerly)) افزایش می یابد .

 

   به دنبال این سازوکار ، سیستم پر فشار جنب حاره در نیمکره شرقی به سمت استوا عقب نشسته و در مقابل ، کمربند بادهای غربی و امواج آن به طرف استوا پیشروی   می کند و در خاورمیانه و ایران  ( با شدت و ضعف ) دوره مرطوبتری آغاز می شود 0

 

    در وضعیت لا نینا پر فشارهای موجود در نیمکره غربی به ویژه در امتداد نیمروزان 90 درجه غربی قوی تر است که علت آن وجود جریانهای سرد کالیفرنیا ، همبولت در شرق اقیانوس آرام است . در این شرایط کم فشار درون حاره ای ضعیف و پر فشار جنب حاره به سمت استوا سوق یافته و متقابلاً در نیمکره مقابل  پر فشارهای مذکور به دلیل تقویت نسبی کم فشار اخیر به سمت قطب کشیده می شوند و در خاورمیانه و ایران وقوع خشکسالیها ، فراوانی نسبتاً بیشتری می یابد.    البته این نکته را باید پذیرفت ؛ که برخی از مراحل شاخص پایین ( ال نینوی سال 73_1972) درکشور ما مقارن با خشکسالی بوده است . در این مورد تغییرات در هم بافته الگوهای جهانی و سینوپتیکی نیز موثر  می باشد .

 

 برای مثال می توان به موقعیت و ارتفاع تاوه قطبی و نیز جهت گیری محور تاوه و پشته بادهای غربی در آسیا نسبت به مناطق خاص مانند کوههای اورال یا شبه جزیره اسکاندیناوی اشاره کرد .

 

   در این خصوص لغزش تاوه قطبی ( فرضاً رویداد ال نینو ) به سمت شرق اورال باعث جریان شمال غربی در کشور و آغاز دوره خشک وانتقال آن به غرب اورال باعث جریان جنوب غربی و دوره مرطوب می شود ؛ که حالت اخیر فراوانی بیشتری دارد. 

  تاثیرات ال نینو بر زندگی بشر:

   در زمان استیلای پدیده ال نینو پر فشار جنب حاره پرو به دنبال جریان آب سرد پرو به طرف جنوب جابجا  می شود به دنبال این تغییرات جریان آب گرم ، سواحل پرو  و سواحل اکوادور را هم در  برمی گیرد . این جریان گرمتر و کم املاح تر و در نتیجه از مواد غذایی فقیر تر است .

 

    علاوه بر آن در سواحل پرو مانع بالا آمدن آبهای حاصل خیزتر زیرین می شود ؛ که این سبب مرگ ومیر ماهیها و بخصوص ماهی کولی که غذای عمده پرندگان دریایی است می شود . به دنبال مرگ و میر ماهیان ، میلیونها پرنده دریایی به علت عدم وجود غذای عمده خود یعنی ماهی کولی در ساحل نابود می شوند ؛ که این لطمه اقتصادی جبران ناپذیری را در صنایع ماهیگیری و کود مرغ دریایی گیری برای کشورهای پرو و اکوادور به بار می آورد .

   از آسیب های محلی دیگر ؛ بارندگی های سیل آسا در بخشهایی  از سواحل پرو و اکوادور که به طور معمول لم یزرع می باشد ، است که سبب ته نشست ههای گلی و تخریب شالوده این مناطق می شود و در مجموع به دلیل شرایط نابهنجار به وجود آمده ، پدیده ال نینو در منطقه به عنوان فاجعه طبیعت شناخته شده است .  

 

                نـتـایـج :

 

    پدیده انسو سازو کار در مقیاس جهانی بوده و نقاط گوناگون کره زمین با شدت و ضعف از آن تاثیر می پذیرند.

 

   با وجود محرز بودن رابطه بین شاخص نوسان جنوبی وبارشهای کشور به سبب بعد مسافت بین آن منطقه و  ایران و نیز وجود عوامل دیگر اثرات آن تعدیل ، تخفیف و یا حتی به شکل معکوس در می آید.

 

   پدیده انسو نه مستقیماًً بلکه به صورت غیر مستقیم از طریق دگرگون سازی الگوهای گردش عمومی جو و مراکز فشار مربوطه  یا یه عبارت دیگر از طریق "پیوند از دور "در شرایط آب وهوایی کشور تاثیر می گذارد .

 

   با توجه به داده های شاخص بارش کشور و نوسان جنویی تقریباً در حدود 65% و بیشتر موارد خشکسالی کشور با شاخص بالا " لانینا" و 35% و کمتر با شاخص پایین "ال نینو " همراه بوده است .البته این ارقام تقریبی بوده و نیاز به بررسیهای بیشتر دارد .

 

   با توجه به موقعیت مکانی و استقرار متفاوت امواج راسبی (Rossby Wave) وسیستمههای مربوطه در دوره های ال نینو و لا نینا ، وقوع پدیده های اخیر ، معیار کاملی برای پیش بینی دقیق تغیرات بارش نبوده است ، ولی نشان دهنده این است که شرایط آب وهوایی کشضور دچار تغییرات مشخصی خواهد شد .

 

       پیشنـهادات:

 

1- استفاده از روشهای آماری برای یافتن ارتباط بین پدیده جهش بارشهای کشور و جهش های موجد در شاخص نوسان جنوبی .سعی در یافتن شاخص های جدید هواشناختی که هم به صورت مداری و هم نیمروزان تغییرات فشار را در مناطق بحرانی مورد سنجش قرار دهد و همبستگی بهتری را با بارشهای کشور ظاهر سازد.

 

2- استفاده از نوسانات سطح آب در اقیانوسهای آرام و اطلس استوایی ، دریای مدیترانه و دریای عرب .

 

3 - سعی در طراحی مدلی چند متغییره که در آن شاخصهای نوسان جنوبی ، وزش زناری ( کمربندی) ، شاخص اطلس شمالی ونیز دمای آی دریاها با تغییرات عناصر جوی در سطح کشور مورد برازش قرار گیرد ، که در این خصوص روش تحلیل کانونیکAnalysis)  (Canonical توصیه می شود.   

        منـابع و مـاخـذ:     

 

 1- خوش اخلاق ، فرامرز : پديده انسو و تاثيرات آن بر رژيم بارش در ايران ، فصلنامه تحقيقات جغرافيايي، شماره 51 ،مشـهد ، زمستان، 1377

 

2- عليجاني، بهلول : معرفي جغرافيايي پديده ال نينو ، گاهنامه افق، نشريه داخلي دانشگاه تربيت معلم تهران ، شماره 1 ، پاييز،1377

 

 3- قائمي ،هوشنگ :  هوا شناسي عمومي ، انتشارات سمت ، تهران،

پیش بینی جدید مدلهای هواشناسی از تغییرات انسو در ماههای آینده

تاریخ صدور: 16 اکتبر 2013

جدیدترین پیش بینی چشم انداز وضعیت انسو در ماههای پیشرو

برخی از پیش بینی های فصلی در روزهای اخیر خبر از آغاز فاز گرم انسو ( النینوی خفیف) از آغاز زمستان پیشرو میدادند ولی مطابق با آخرین اخبار و اطلاعات و همچنین با عنایت به تصویر ذیل در زمستان پیشرو ما با فاز خنثی انسو مواجه خواهیم بود و اینطور بنظر میرسد که شاخص انسو از ابتدای بهار 2014 در فاز گرم( النینو) قرار خواهد گرفت: